Op 8 oktober huist Het Nationale Theater in Den Haag een grote bijeenkomst rondom de Dag van de Marrons. Wereldwijd vieren de Marrongemeenschappen van Suriname en Frans-Guyana de strijd van hun voorouders tegen onderdrukking en voor vrijheid. In Nederland en België vindt deze viering jaarlijks plaats in de Koninklijke Schouwburg van Het Nationale Theater waar meer dan 400 Marrons uit beide landen zich verzamelen.
Optreden tegen exploitatie Amazone
Bijzonder is dat de gezagdragers van alle stammen hier samenkomen voor de Krutu (traditionele volksvergadering). Ook de ambassadeur van Suriname is dan aanwezig. Deze jaarlijkse Krutu brengt de inheemse sleutelfiguren en de Marron gezagdragers met elkaar in contact om samen op te treden tegen de exploitatie van de Amazone.
Toneelvoorstelling ‘Sporen van Haar’
Centraal in het programma staat ook de toneelvoorstelling ‘Sporen van Haar’, gemaakt door Pleintheater en Kula Skoro in regie van Berith Danse en José Tojo – een bekende regisseur en theatermaker en zelf Marron. José Tojo brengt met zijn stichting Kula Skoro jaarlijks rondom de Dag van de Marrons een nieuw theaterstuk uit dat inzicht geeft in de geschiedenis en Marroncultuur van Suriname.
José Tojo, artistiek leider Kula Skoro: “Vroeger schaamde je je ervoor Marron te zijn en hield je dat het liefst verborgen omdat er zoveel discriminatie mee gepaard ging, de huidige jongeren zijn trots om te zeggen dat ze een Marron zijn. Nazaten van verzetstrijders! De viering Dag van de Marrons die in de loop van de jaren een steeds groter podium kreeg in Het Nationale Theater, heeft daaraan bijgedragen.”
Gesmokkelde rijst
‘Sporen van Haar’ is een multidisciplinaire theatervoorstelling waarin grote thema’s als strijd en overleven in de koloniën vanuit vrouwelijk en Afrikaans perspectief worden verbeeld in afro-futuristische vormen. De inspiratiebron is de West-Afrikaanse zwarte rijst die mee werd gesmokkeld in de haren van Marronvrouwen, en de betekenis hiervan nu doorleeft.
In de 17e eeuw wisten tot slaaf gemaakte Afrikanen zich te bevrijden van de gruwelijke Nederlandse plantages in Suriname. Bijzonder hierbij was dat vrouwen zwarte rijst meesmokkelden door deze in hun gevlochten haar te verstoppen. Deze rijst en hun eeuwenoude kennis van rijstlandbouw in Afrika waren van belang voor het overleven van de Marrons, die een nieuw leven opbouwden in de Amazonewouden van Suriname.
‘Sporen van Haar’ is een ode aan de Marronvrouwen en de zwarte rijst, met de rijstkorrel als symbool voor de (bewijs)sporen die terugleiden naar de trans-Atlantische slavernij en de Afrikaanse roots.
Klimaat belangrijk thema
Na de opening met een gezamenlijk plengoffer is er een programma voor jong en oud. Dit jaar komt CEDLA-directeur prof. dr. Barbara Hogenboom tijdens de Krutu spreken over het Amazone klimaatkantelpunt en het alternatief voor de winning van fossiele brandstoffen. Voor de kust van Suriname is recent een olieveld ontdekt. Barbara Hogenboom haalt ter inspiratie aanwezigen een aantal succesvolle verzetsacties tegen de oliemaatschappijen in Zuid-Amerika aan.
Marrons in Suriname en Nederland
De Marrons zijn samen met de Surinaams Inheemsen een natuurvolk. Natuur is altijd een belangrijk thema. Marrons zijn nazaten van tot slaafgemaakten die zichzelf bevrijd hebben van slavernij en vanuit de Amazonewouden guerrilla-oorlogen voerden tegen de kolonisator. De herdenking van de Dag van de Marrons voert terug naar de diverse vredesverdragen die zijn afgedwongen door mensen die hun vrijheid hebben teruggewonnen van de Nederlandse koloniale overheid.
Van de zes stamverbanden in Suriname wonen er nu ook Marrons in Nederland. Een kenmerk van hun cultuur is de gezagsstructuur. Elke Marronstam heeft een stamhoofd (granman) die voor het leven wordt benoemd. De granman wordt geassisteerd door kapiteins (kabiten), die weer wordt bijgestaan door basiya’s (ordebewakers). Iedere Marronstam heeft zijn eigen taal. Elke stam bestaat verder uit lo’s; familiegroepen, waarbij de verwantschap overgaat van moeder op dochter.
