Wie denkt dat vooroordelen in het justitieel systeem alleen voorkomen in het buitenland heeft het mis. Ook in Nederland blijkt dat de achtergrond van de veroordeelde invloed heeft op de zwaarte van de opgelegde straf. Opleiding en afkomst zijn twee elementen die een rol blijken te spelen in de straf die een rechter oplegt.
Onderzoek NOS en Investico
Deze vooroordelen binnen het Nederlandse rechtssysteem zijn vastgesteld door NOS en Investico. Uit het onderzoek van de samenwerkende partijen bleek dat mensen met een migratieachtergrond en zonder vervolgopleiding straffen krijgen die gemiddeld bijna drie keer zo hoog liggen als mensen met een hbo- of wo-opleiding en zonder migratieachtergrond.
Groot maatschappelijk probleem
“Dat verdachten zonder vervolgopleiding en met een migratieachtergrond bijna drie keer zo vaak een celstraf krijgen als verdachten met een hbo- of wo-opleiding die geen migratieachtergrond hebben, is helaas geen verrassing” zegt Hanneke Felten van Movisie. “Vooroordelen en stereotypering vormen een groot maatschappelijk probleem.”
Etnisch profileren vanuit politie
Uit eerder onderzoek van de Erasmus Universiteit Rotterdam (Bezemer & Leerkes, 2021) blijkt bijvoorbeeld dat dat de verdenkingskans, dus de kans dat hetzelfde criminele gedrag leidt tot een verdachtenregistratie, twee tot drie keer zo groot is voor jongeren met een niet-Westerse herkomst dan voor andere jongeren. Dit verschil wordt niet veroorzaakt door een verschil in crimineel gedrag of door demografische en sociaaleconomische kenmerken. Dit verschil wordt (onder meer) verklaard door etnisch profileren vanuit de politie.
Met migratieachtergrond meer kans om verdacht te worden
Felten: “Verbind dit onderzoek met de nieuwste analyse van het CBS en je kunt dus zeggen dat je als persoon met een migratieachtergrond meer kans hebt om verdacht te worden van een misdrijf en vervolgens ook nog meer kans loopt om vervolgd te worden, om schuldig te worden gevonden en veroordeeld te worden tot een gevangenisstraf.”
Oordelen met objectieve criteria
Bias (vooringenomenheid) speelt dus niet alleen bij de strafmaat, maar ook in de aanloop daar naartoe een grote rol. Dit maakt het voor het Nederlandse rechtssysteem des te urgenter om er alles aan te doen om dit aan te pakken. In het boek ‘Ruis’* van -onder andere- Nobelprijswinnaar Kahneman wordt uitgelegd hoe, namelijk minder ruimte voor rechters om af te gaan op hun persoonlijke gevoel en inschatting en meer oordelen op basis van objectieve criteria.
Winst van het Nederlands elftal
“Zo voorkom je invloed van vooroordelen en van wat Kahneman ‘ruis’ noemt”, zegt Felten. “Daarmee doelt hij op andere willekeurige factoren die van invloed kunnen zijn op een oordeel zoals het weer of winst van het Nederlands elftal de vorige avond.”
Bias enorm afhankelijk van omgeving
Ook lesgeven en intensief trainen om bias leren onder de duim te houden kan helpen volgens Felten. “En een sterke sociale norm tegen discriminatie is eveneens belangrijk. Onderzoek laat zien dat de mate van bias die iemand heeft, afhangt van de omgeving. Het is aan het Nederlandse rechtssysteem om hier serieus mee aan de slag te gaan”, besluit Hanneke Felten.
Disclaimer: in dit artikel maken wij gebruik van affiliatelinks. Hiermee dekken wij de kosten voor dit platform. We adviseren hierbij niet per se producten vanwege een mogelijke affiliate-vergoeding.
